ΑΥΤΟΝΟΗΤΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ. Του Κώστα Γεωργουσόπουλου

Για να μη χαρακτηριστώ ούτε για προγονολατρεία ούτε και για εθνικισμό, πράγματα της μόδας, σπεύδω να δηλώσω ότι κάθε λαός είναι σοφός, δεν υπάρχουν λαοί λιγότερο ή περισσότερο πολιτισμένοι και πως κάθε κατασταλαγμένη σοφία όποιου λαού ή όποιου σοφού ανθρώπου είναι κτήμα της ανθρωπότητας. Έτσι σήμερα θα προσπαθήσω να θυμίσω στους πολλούς που πιθανόν
δεν κατόρθωσαν να επικοινωνήσουν με έναν από τους πολυγραφότερους αρχαίους έλληνες συγγραφείς (που η Δύση περισσότερο από τους Έλληνες και τη σύγχρονη εκπαίδευσή τους αισθάνθηκαν την ανάγκη να μελετήσουν, με λαμπρή εξαίρεση τον Καβάφη και βέβαια τον Κοραή), τον Πλούταρχο, για να αντλήσουμε σήμερα, ημέρες κρίσεως όχι μόνο οικονομικής αλλά πολιτικής, κοινωνικής και κυρίως ηθικής, πολύτιμες και σοφές διαπιστώσεις, καρπούς εμπειρικής παρατήρησης και διαχρονικής δοκιμασίας, θεσμικής και ατομικής.

Σ' ένα από τα πλέον διαδεδομένα, τουλάχιστον παλαιότερα βιβλία του, ο Πλούταρχος, μετακλασικός συγγραφέας και ρωμαίος πολίτης, κατ' εξοχήν ερανιστής και εκλεκτικιστής, ανθολόγησε και συγκρότησε με τρόπο ευφυή και σκηνοθετημένο μια αναφορά στην παραδομένη εμπειρία των επτά σοφών της αρχαιότητας. Σπεύδω μάλιστα να σημειώσω πως στον σταθερό κατάλογο των επτά παγίως εμφανιζόταν ο σκύθης σοφός Ανάχαρσις, για να αποσείσω πάλι κάθε υπέρ των αρχαίων ημών προγόνων προτίμηση!

Ο Πλούταρχος λοιπόν σκηνοθετεί ένα συμπόσιο (κατά τα γνωστά λογοτεχνικά μορφώματα της αρχαιότητας με εξοχότερο δείγμα το Συμπόσιο του Πλάτωνος) που οργανώνει ο τύραννος Περίανδρος της Κορίνθου στο Λέχαιον.

Φυσικά και πρόκειται για φιλολογική σκηνοθεσία αφού παρότι οι επτά σοφοί ήταν περίπου σύγχρονοι με χρόνο αιχμής το 600 π.Χ. ποτέ τους πουθενά δεν συναντήθηκαν. Ο ερανιστής Πλούταρχος αφού συγκέντρωσε τις έως τα χρόνια του παραδόσεις, αποφθέγματα, ανέκδοτα και συμπεριφορές που διέσωσε η προφορική και η γραπτή παράδοση σκαρώνει ένα έξοχο σενάριο όπου ό,τι στο συμπόσιο εκείνο διαμείφθηκε μεταξύ τυρού και αχλαδίου τού φαινόταν διδακτικό και βιώσιμο.

Εκτός πάντως από τους γνωστούς επτά σοφούς μετείχαν και άλλοι σ' εκείνη τη συνάντηση (που δεν θα μας απασχολήσουν σήμερα) αλλά και ο παραμυθάς και ηθολόγος Αίσωπος, άλλος αυτός «βάρβαρος» αφού ήταν Φρύγας και μάλιστα δούλος εξ αιχμαλωσίας.

Η σημερινή μου αναφορά σε κείνο το συμπόσιο θα περιοριστεί σε δύο μόνο συζητητικούς πυρήνες. Στις απόψεις των σοφών για το τι είναι Δημοκρατία και το πώς ορίζεται ο άριστος οίκος. Η σχέση των δύο αυτών πυρήνων βρίσκεται στο γεγονός που αναφύεται στο κατά πόσον μπορεί να φτουρήσει μια δημοκρατία αν πρώτα δεν έχει εξασφαλιστεί η δημοκρατία στην οικογένεια.

Έτσι λοιπόν οι επτά σοφοί αποφαίνονται πρώτα περί του τι σημαίνει δημοκρατικό καθεστώς. Πρώτος μιλάει ο Σόλων και λέει: «Μου φαίνεται ότι εκείνη η Πόλις είναι ευδαίμων και εξασφαλίζει πάνω απ' όλα τη Δημοκρατία, όταν όσοι δεν αδικούνται καταγγέλλουν και τιμωρούν όσους αδίκησαν με τον ίδιο ζήλο που τους κατηγορούν όσοι αδικήθηκαν».

Δεύτερος ο Βίας είπε: «Αριστη Δημοκρατία είναι εκείνη, όπου όλοι φοβούνται τον Νόμο όσο τρέμουν και την Τυραννία».

Τρίτος ο Θαλής είπε: «Αριστη Δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πολύ πλούσιους πολίτες ούτε πολύ φτωχούς». Ο Ανάχαρσις δογμάτισε:«Αριστη Δημοκρατία είναι εκείνη που όλα κρίνονται με κριτήριο την ισότητα, έτσι η υπεροχή έχει κριτήριο την Αρετή και η υστέρηση την Κακία». Πέμπτος ο Κλεόβουλος είπε: «Τη σημαντικότερη σωφροσύνη διακρίνει εκείνο το δημοκρατικό καθεστώς, όπου οι πολιτικοί άνδρες φοβούνται περισσότερο την κριτική και τον ψόγο από τον Νόμο».

Έκτος ο Πιττακός είπε: «Η άριστη δημοκρατική πολιτεία είναι εκείνη όπου εμποδίζονται οι κακοί να κυβερνούν και οι καλοί να μην κυβερνούν».

Έβδομος ο Χίλων υποστήριξε: «Αριστο δημοκρατικό καθεστώς είναι εκείνο όπου οι πολίτες ακούνε και υπακούουν περισσότερο τους νόμους και λιγότερο τα λόγια των πολιτικών». Όταν ο Περίανδρος άκουσε τις επτά εκτιμήσεις είπε με περίσκεψη: «Αυτό που επαινείται ως Δημοκρατία είναι μια εξουσία, μια επικράτεια αρίστων πολιτών».

Όσον αφορά την κυβέρνα μέσα στο σπίτι οι σοφοί αποφάνθηκαν: Σόλων: «Αριστος οίκος είναι εκείνος όπου η περιουσία δεν αποκτιέται με αδικίες, ούτε κρύβεται με δυσπιστία ούτε όταν ξοδεύεται συσσωρεύει ενοχές». Βίας: «Ο νοικοκύρης μέσα στο σπίτι συμπεριφέρεται όπως στην αγορά που φοβάται τον Νόμο». Θαλής: «Σωστό σπίτι είναι εκείνο που ο νοικοκύρης κατορθώνει να έχει διαθέσιμο πολύν ελεύθερο χρόνο». Κλεόβουλος: «Καλό σπιτικό είναι εκείνο που ο αρχηγός της οικογένειας έχει περισσότερους που τον αγαπούν παρά αυτός που τον φοβούνται». Πιττακός: «Το σπίτι που δεν χρειάζεται τα περιττά και δεν στερείται τα αναγκαία πάει καλά». Ο Χίλων: «Το σπίτι πρέπει να μοιάζει πόλις που κυβερνιέται από βασιλιά» και πρόσθεσε πως ο Λυκούργος είπε σε κάποιον που τον συμβούλευε να ιδρύσει τη Δημοκρατία: «Εσύ πριν διοίκησε δημοκρατικά το σπίτι σου».

Αυτά με τους επτά σοφούς κι αν φαίνεται και είναι (;) αυτονόητα ας στοχαστούμε γιατί 2.600 χρόνια τώρα δεν τα εφαρμόσαμε και ματώνουμε κυριολεκτικά και θεωρητικά να τα ορίσουμε ξανά και ξανά και πάντα διαστρεβλωμένα.

http://lithovolos.blogspot.com/

tanea